ساوه در گذر زمان
از جمله نامهايي که با صفحات تاريخ آشنايي ديرينه دارد نام ساوه است. شهري که تقدم تاريخي آن به عهد باستان باز مي گردد و غناي فرهنگي آن ياد آور حضور بزرگان علم و ادب و هنر در ايران خطه از سرزمين ايران است. عده اي پيدايش آن را به روزگار کيخسرو نسبت داده اند و گروهي نام آن را ماخوذاز واژه اوستايي "سوا" Sava و يا واژه پهلوي "سوکا" Savaka دانسته اند.
تاریخ طبری کهن ترین تاریخی است که نام ساوه در آن آمده است. در اواخر دوره ساسانی ودر اوایل دوره اسلامی یعنی سال 22 هجری ، ساوه جزو ایالت کوهستان یا جبال بوده است.
در سال 617. ه . ق برابر 1220 میلادی شهر ساوه توسط مغولان ویران و مردم آن قتل عام شدند. در فاصله دو قرن بمرور زمان ویرانیهای ناشی از جمله چنگیز و ایلخان تیمور مرمت گردید و بواسطه واقع شدن بر سر شاهراههای ایران دوباره رونق یافت، بویژه راهی که سلطانیه مرکز ایلخانان را به قم و اصفهان و ری و کاشان می پیوست.
ساوه يكي از شهرها و مناطق باستاني بازمانده از دوره ساساني است. تپه باستاني ساساني آسياباد(اسيرآباد) در مجاورت شهر، همچنين تپه ها و محوطه هاي تاريخي هريسان، خرم آباد، آوه و امثالهم نشانگر قدمت اين شهر مي باشد. ساوه در روزگار پارتيان با نام (سواكينه) يكي از منازل مهم ميان راهي و در سده هفتم قبل ازميلاد يكي از دژها و منازل سرزمين ماد به شمار مي رفته است. از وضعيت ساوه در روزگار پيش از اسلام اطلاع دقيقي در دست نيست، ولي از قرن دوم هجري به بعد در مورد اين شهر اطلاعات و روايات مكتوب زيادي در دست است. ورود حضرت معصومه (ع) به ساوه درراه سفر به خراسان و بيماري ايشان در ساوه نخستين رويدادي است كه در تاريخ اوايل دوران اسلامي اين شهر ذكر شده است.
حمدالله مستوفی درباره ساوه چنین نوشته است:
« در اول در آن زمین بحیره(دریاچه)بوده و در شب ولادت رسول اکرم (ص) آب آن به زمین فرو شد و آن از مشروبات بوده است و بر آن زمین شهری ساختند.بانی آن معلوم نیست و در حمله مغولها باروی آن دچار خرابی شد و خواجه ظهیر الدین علی بن ملک شرف الدین ساوجی آن را عمارت نمود. هوایش به گرمی مایل است و آبش از رودخانه مزدقان و قنوات مشروب می شود.»
ساوه شهر ياقوت هاي سرخ
شهرستان ساوه يکي از شهرستان‌هاي استان مرکزي است كه از دو بخش به نام هاي مرکزي و نوبران تشکيل شده است و قطب صنعتي كاوه كه بزرگ ترين شهر صنعتي كشور است در اين شهرستان واقع شده است. از محصولات معروف و شناخته شده ساوه مي توان به انار ساوه اشاره نمود.
دهستان‌ها
دهستان‌های بخش مرکزی:
• دهستان طراز ناهید
• دهستان قره‌چای
• دهستان نورعلی بیک
• دهستان شاهسونکندی
دهستان‌های بخش نوبران:
• دهستان کوهپایه (شهرستان ساوه)
• دهستان بیات
• دهستان آق‌کهریز
نقاط شهری: غرق‌آباد - نوبران
حمدالله مستوفی درباره ساوه چنین نوشته است:
« در اول در آن زمین بحیره(دریاچه)بوده و در شب ولادت رسول اکرم (ص) آب آن به زمین فرو شد و آن از مشروبات بوده است و بر آن زمین شهری ساختند.بانی آن معلوم نیست و در حمله مغولها باروی آن دچار خرابی شد و خواجه ظهیر الدین علی بن ملک شرف الدین ساوجی آن را عمارت نمود. هوایش به گرمی مایل است و آبش از رودخانه مزدقان و قنوات مشروب می شود.»
ساوه شهر ياقوت هاي سرخ
شهرستان ساوه يکي از شهرستان‌هاي استان مرکزي است كه از دو بخش به نام هاي مرکزي و نوبران تشکيل شده است و قطب صنعتي كاوه كه بزرگ ترين شهر صنعتي كشور است در اين شهرستان واقع شده است. از محصولات معروف و شناخته شده ساوه مي توان به انار ساوه اشاره نمود.
دهستان‌ها
دهستان‌های بخش مرکزی:
• دهستان طراز ناهید
• دهستان قره‌چای
• دهستان نورعلی بیک
• دهستان شاهسونکندی
دهستان‌های بخش نوبران:
• دهستان کوهپایه (شهرستان ساوه)
• دهستان بیات
• دهستان آق‌کهریز
نقاط شهری: غرق‌آباد - نوبران
نقسه هوائي شهر ساوه
در ۸ كیلومتری شهر ساوه، (بر سر راه ساوه به باقرآبادقم) در بین دو روستای احمد آباد وطراز ناهید روستایی واقع شدن كه باغ شیخ نامیده می شود. باغ شیخ از مناطقی است كه در حاشیه كویر قرار دارد و نسبت به شهرهای كویری، آب و هوای معتدل تر و بارندگی بیشتری دارد.
به گفته یكی از اهالی روستا، در زمان های قدیم از جنوب روستا كه كشتزار ها نیز در آنجا واقع است رودخانه ای عبور می كرده كه گویا یكی از دلایل شكل گیری روستا عبور همین رودخانه از آن بوده است.
كوچه های این روستا بسیار باریك و با دیوارهای نسبتاً بلند است و در مسیر یك خط شكسته امتداد دارند، كوچه هایی باریك كه گاه فقط برای عبور دو نفر كافی است؛ پیچ در پیچ بودن كوچه ها از نظر زیست اقلیمی یك مزیت در مناطق گرم و خشك كویر محسوب می شود زیرا در مسیر مستقیم، بادهای كویری می توانند به سرعت جریان داشته باشند و موجب اختلال در زندگی روزمره شوند. از دیگر مشاهدات، وجود ساباط هاست كه نقش سایه انداز را ایفا می كنند و از نظر اقلیمی شرایط مساعد را برای زیست فراهم می كنند.
در بخش جنوبی روستا كه كشتزارها و باغ ها وجود دارد خانه ها در كنار باغ ها ساخته شده و برای این كه از زمین بیشتری برای كشاورزی استفاده شود، خانه ها كوچكتر و بافت متراكم تر است.
در این قسمت، كه بافت تخریب شده روستاست فقط تعداد انگشت شماری از خانه ها قابل سكونت است و زندگی در همین خانه ها نیز به دشواری انجام می گیرد. به خاطر فرسودگی، تخریب این منطقه و حفاظت نكردن از بناهای تاریخی آن، روستائیان به تدریج خانه های خود را به سمت شمال روستا منتقل كردند . در این قسمت خانه های نوساز روستا مشاهده می شود طوری كه، بافت قدیمی آن طرف جاده راتخریب شده انگاشته اند.
آنچه نتیجه مشاهدات بود تخریب شدن تدریجی و از بین رفتن بناهای با ارزشی همچون كاروانسرای عبدالغفارخان و خانه هایی با ارزش چندین ساله در قسمت جنوبی روستاست، البته بجز خانه هایی كه خود روستائیان برای ادامه حیات خود دست به مرمت آن زده اند.
▪ كاروانسرای عبدالغفارخان
این كاروانسرا در سمت غرب روستا واقع شده و مربوط به دوران فتحعلیشاه قاجار است كه خود می تواند یكی از دلایل شكل گیری روستا باشد.
این كاروانسرا از زیباترین كاروانسراهای واقع در دشت فلات است كه دارای یك حیاط مركزی و چهار ایوان بزرگ در جوانب حیاط است؛ در چهار گوشه حیات اصطبل هایی كه به نام شترخور معروف بوده اند قرار دارند، اتاق مسافران در اطراف حیاط مركزی واقع شده است كه چند پله هم از كف حیاط بالاتر است تا هم از آب و گل و هم از گرد و خاك كف حیاط دور باشند.
در داخل شترخورها هم حجره هایی وجود دارد كه شاید مسافران در زمستان به خاطر سرد بودن هوا آنجا به سر می بردند.
این مجموعه یك كلاه فرنگی هم دارد كه شب ها داخل آن چراغ روشن می كردند تا مسافرانی كه از راه دور می آیند محل كاروانسرا را تشخیص دهند. این اثر مانند سایر كاروانسراهای واقع در دشت فلات دارای دیوارهای بلند جهت ایمنی است.در چهار گوشه بام سرویس بهداشتی قرار دارد. همچنین در حجره ها قسمتی مانند شومینه وجود دارد كه دود آن توسط راهی به بام می
رود و خارج می شود. به گفته یكی از اهالی روستا، در زمان های قدیم از جنوب روستا كه كشتزار ها نیز در آنجا واقع است رودخانه ای عبور می كرده كه گویا یكی از دلایل شكل گیری روستا عبور همین رودخانه از آن بوده است.
كوچه های این روستا بسیار باریك و با دیوارهای نسبتاً بلند است و در مسیر یك خط شكسته امتداد دارند، كوچه هایی باریك كه گاه فقط برای عبور دو نفر كافی است؛ پیچ در پیچ بودن كوچه ها از نظر زیست اقلیمی یك مزیت در مناطق گرم و خشك كویر محسوب می شود زیرا در مسیر مستقیم، بادهای كویری می توانند به سرعت جریان داشته باشند و موجب اختلال در زندگی روزمره شوند. از دیگر مشاهدات، وجود ساباط هاست كه نقش سایه انداز را ایفا می كنند و از نظر اقلیمی شرایط مساعد را برای زیست فراهم می كنند.
در بخش جنوبی روستا كه كشتزارها و باغ ها وجود دارد خانه ها در كنار باغ ها ساخته شده و برای این كه از زمین بیشتری برای كشاورزی استفاده شود، خانه ها كوچكتر و بافت متراكم تر است.
در این قسمت، كه بافت تخریب شده روستاست فقط تعداد انگشت شماری از خانه ها قابل سكونت است و زندگی در همین خانه ها نیز به دشواری انجام می گیرد. به خاطر فرسودگی، تخریب این منطقه و حفاظت نكردن از بناهای تاریخی آن، روستائیان به تدریج خانه های خود را به سمت شمال روستا منتقل كردند . در این قسمت خانه های نوساز روستا مشاهده می شود طوری كه، بافت قدیمی آن طرف جاده راتخریب شده انگاشته اند.
آنچه نتیجه مشاهدات بود تخریب شدن تدریجی و از بین رفتن بناهای با ارزشی همچون كاروانسرای عبدالغفارخان و خانه هایی با ارزش چندین ساله در قسمت جنوبی روستاست، البته بجز خانه هایی كه خود روستائیان برای ادامه حیات خود دست به مرمت آن زده اند.
▪ كاروانسرای عبدالغفارخان
این كاروانسرا در سمت غرب روستا واقع شده و مربوط به دوران فتحعلیشاه قاجار است كه خود می تواند یكی از دلایل شكل گیری روستا باشد.
این كاروانسرا از زیباترین كاروانسراهای واقع در دشت فلات است كه دارای یك حیاط مركزی و چهار ایوان بزرگ در جوانب حیاط است؛ در چهار گوشه حیات اصطبل هایی كه به نام شترخور معروف بوده اند قرار دارند، اتاق مسافران در اطراف حیاط مركزی واقع شده است كه چند پله هم از كف حیاط بالاتر است تا هم از آب و گل و هم از گرد و خاك كف حیاط دور باشند.
در داخل شترخورها هم حجره هایی وجود دارد كه شاید مسافران در زمستان به خاطر سرد بودن هوا آنجا به سر می بردند.
این مجموعه یك كلاه فرنگی هم دارد كه شب ها داخل آن چراغ روشن می كردند تا مسافرانی كه از راه دور می آیند محل كاروانسرا را تشخیص دهند. این اثر مانند سایر كاروانسراهای واقع در دشت فلات دارای دیوارهای بلند جهت ایمنی است.در چهار گوشه بام سرویس بهداشتی قرار دارد. همچنین در حجره ها قسمتی مانند شومینه وجود دارد كه دود آن توسط راهی به بام می
عكس هوائي از كاروانسراي درود بر گوگل
كاروانسراي باغ شيخباغ شيخ
مسجد جامع ساوه از اولين مسجد‌هايي است كه در ايران ساخته شده و طي سال‌ها دوره‌هاي مختلف توسط هنرمندان ايراني تزئين و مرمت شده‌است.
هزار و دويست - سيصد سال پيش چند تا اوستا بناي ساوجي دور هم جمع شدند، طرح يك مسجدكوچك و جمع‌وجور را كشيدند، آستین‌هایشان را بالا زدند و با کنار هم گذاشتن خشت‌های گلی آفتاب خورده، چند تا شبستان را دور تا دور یک حیاط مستطیل شکل بنا کردند.
باستان‌شناسان مدعی‌اند این مسجد یکی از اولین مسجدهای ساخته شده در ایران است؛ هرچند مسجد کهنسال در طول قرن‌های بعد آنقدر تغییر کرد که دیگر چیزی از آن مسجد اولیه باقی نمانده.
حالا دور تا دور حياط مستطيل - مربع شكل مسجد جامع شهر ساوه را يك گنبد زيبا، چندين شبستان، ايوان‌هايي بلند و مناري رشید گرفته است. این مسجد زیبا آنقدر تزئينات جور واجور معماری روی طاق‌ها و دیوارهایش دارد که می‌توان به عنوان یک موزه به دیدنش رفت.
بد نیست بدانید:
تا به حال به‌طور دقيق سن و سال مسجد جامع ساوه تعيين نشده، اما قديمي‌ترين چيزي كه توي اين مجموعه پيدا شده، كتيبه‌هايي است كه در قرن چهارم نوشته شده‌اند. پس اين مسجد لااقل هزار سالي عمر دارد.
با كاوش‌هايي كه طي چند سال گذشته انجام شده و با كشف توده‌هاي گلي و آواري كه به دست آمده، كارشناسان ميراث فرهنگي معتقدند كه در محل كنوني مسجد جامع، مسجدي قديمي‌تر وجود داشته كه قسمتي از مصالح مسجد امروزي از همان مسجد اوليه تامين شده.
روبه‌روي گنبدخانه كه بشود ضلع شمالی مسجد، ديوار خرابه‌هاي خشتی وجود دارد كه احتمالا زماني ديوار حجره‌هاي درس و بحث طلبه‌های علوم ديني بوده و حالا محتاج سايبان‌هاي بالاي سرشان هستند تا از گزند باد و باران در امان بمانند.
مسجد جامع ساوه در طول تاريخ تغييرات زيادي كرده؛ گنبدخانه مسجد كه از قديمي‌ترين بخش‌هاي آن است، قرن چهارم و پنجم در ضلع جنوبي بنا شده، مناره مسجد متعلق به قرن ششم است، ايوان غربي در قرن هشتم و بعد از غارتگري‌هاي مغول ساخته شده و حتي قاجاري‌ها هم دستي بر سر و روی مسجد کشیده‌اند.
به تمام آن چيزهايي كه در عكس‌ها مي‌بينيد، اضافه كنيد يك كتابخانه بزرگ با قفسه‌هاي پر از كتاب‌هاي دستنويس را كه نقلش در كتاب «آثار البلاد و اخبار العباد» آمده. اين مجموعه كه به وزير ابي طاهر خاتون منسوب است، محل نگهداري اشياي باارزشي از جمله اسطرلاب، گوي و كتاب‌هاي خطي بوده. تمام اين مجموعه را سپاهيان مغول مثل خيلي از گنجينه‌هاي ديگر سرزمين ما به آتش كشیدند.
هزار و دويست - سيصد سال پيش چند تا اوستا بناي ساوجي دور هم جمع شدند، طرح يك مسجدكوچك و جمع‌وجور را كشيدند، آستین‌هایشان را بالا زدند و با کنار هم گذاشتن خشت‌های گلی آفتاب خورده، چند تا شبستان را دور تا دور یک حیاط مستطیل شکل بنا کردند.
باستان‌شناسان مدعی‌اند این مسجد یکی از اولین مسجدهای ساخته شده در ایران است؛ هرچند مسجد کهنسال در طول قرن‌های بعد آنقدر تغییر کرد که دیگر چیزی از آن مسجد اولیه باقی نمانده.
حالا دور تا دور حياط مستطيل - مربع شكل مسجد جامع شهر ساوه را يك گنبد زيبا، چندين شبستان، ايوان‌هايي بلند و مناري رشید گرفته است. این مسجد زیبا آنقدر تزئينات جور واجور معماری روی طاق‌ها و دیوارهایش دارد که می‌توان به عنوان یک موزه به دیدنش رفت.
بد نیست بدانید:
تا به حال به‌طور دقيق سن و سال مسجد جامع ساوه تعيين نشده، اما قديمي‌ترين چيزي كه توي اين مجموعه پيدا شده، كتيبه‌هايي است كه در قرن چهارم نوشته شده‌اند. پس اين مسجد لااقل هزار سالي عمر دارد.
با كاوش‌هايي كه طي چند سال گذشته انجام شده و با كشف توده‌هاي گلي و آواري كه به دست آمده، كارشناسان ميراث فرهنگي معتقدند كه در محل كنوني مسجد جامع، مسجدي قديمي‌تر وجود داشته كه قسمتي از مصالح مسجد امروزي از همان مسجد اوليه تامين شده.
روبه‌روي گنبدخانه كه بشود ضلع شمالی مسجد، ديوار خرابه‌هاي خشتی وجود دارد كه احتمالا زماني ديوار حجره‌هاي درس و بحث طلبه‌های علوم ديني بوده و حالا محتاج سايبان‌هاي بالاي سرشان هستند تا از گزند باد و باران در امان بمانند.
مسجد جامع ساوه در طول تاريخ تغييرات زيادي كرده؛ گنبدخانه مسجد كه از قديمي‌ترين بخش‌هاي آن است، قرن چهارم و پنجم در ضلع جنوبي بنا شده، مناره مسجد متعلق به قرن ششم است، ايوان غربي در قرن هشتم و بعد از غارتگري‌هاي مغول ساخته شده و حتي قاجاري‌ها هم دستي بر سر و روی مسجد کشیده‌اند.
به تمام آن چيزهايي كه در عكس‌ها مي‌بينيد، اضافه كنيد يك كتابخانه بزرگ با قفسه‌هاي پر از كتاب‌هاي دستنويس را كه نقلش در كتاب «آثار البلاد و اخبار العباد» آمده. اين مجموعه كه به وزير ابي طاهر خاتون منسوب است، محل نگهداري اشياي باارزشي از جمله اسطرلاب، گوي و كتاب‌هاي خطي بوده. تمام اين مجموعه را سپاهيان مغول مثل خيلي از گنجينه‌هاي ديگر سرزمين ما به آتش كشیدند.
ايوان پیرغربي که حالا دیگر به کمک تيرهاي چوبي و داربست‌هاي فلزي سر پا ایستاده، عضو نسبتا جديدتر ضلع غربي مسجد است. سال‌ها پس از ساخته شدن رديف طاقهاي نه‌چندان بلند، در ابتداي قرن هشتم، 3طاق از وسط اين مجموعه را خراب كرده و اين ايوان را آنقدر استادانه بين طاق‌ها بنا مي‌كنند كه عمرا كسي بتواند حدس بزند اين ايوان از الحاقات بعدي است.
طاقهاي كناري هم كه آن‌قدرها عرضي ندارند، سالهاي سال محل اعتكاف مؤمنان و اقامت كساني بوده كه خسته و كوفته از گرد راه مي‌رسيدند و مي‌خواستند شبي را در ساوه سر كنند
طاقهاي كناري هم كه آن‌قدرها عرضي ندارند، سالهاي سال محل اعتكاف مؤمنان و اقامت كساني بوده كه خسته و كوفته از گرد راه مي‌رسيدند و مي‌خواستند شبي را در ساوه سر كنند
ورودي مسجد حالا همين در چوبی و شيشه‌هاي رنگي‌اش است اما در قرن هفتم كه اين مسجد آن‌قدرها هم تاريخي نبود، در ورودي و مجموعه سردر، درست روبه‌روي گنبدخانه قرار داشته و ساوجي‌ها براي پا گذاشتن به صحن مسجد بايد از يك طاق رفيع و 2مناره در دو طرفش، مي‌گذشتند. اگر داستان ما درباره مجموعه ورودي درست از آب در بيايد، 2مناره مسجد جامع ساوه، قديمي‌ترين جفت‌مناره در سردر مساجد خواهند بود.
اين مناره که زمانی برای خود جفتي داشته و عالمي، حالا سال‌های سال است که تک و تنها بیرون محوطه مسجد ایستاده و زیبایی‌اش را به‌رخ می‌کشد. تزئينات آجري منار هيچ رنگ و لعابي ندارند اما متنوع و زيبا به نظر مي‌رسند.
در واقع این معمارهای خبره عهد سلجوقی بودند که با کمی پس و پیش کردن آجرها، نقش و نگار و حجم و تحرک ايجاد کرده‌اند. بازی نور و سایه از ساعتی به ساعتی دیگر، باعث می‌شود تزئینات منار مسجد جامع ساوه اصلا ساده و یکدست به‌نظر نرسند.
فقط خدا مي‌داند كه زیر این تزئینات زیبای گچی چه چيزي ممكن است پيدا بشود. مرمت‌گرها و سازندگان بعدي مسجد، هيچ چيز را خراب نكرده‌اند، كتيبه‌ها و تزئينات اوليه مسجد را زير لايه‌هاي گچ نگه داشته‌اند و روي آن هنر خود را به نمايش گذاشته‌اند. بهترین تزئینات هر دوره را می‌توانید روی گنبد، ایوان، محراب و در و دیوارهای مسجد ببینید.
منبع www.hamshahrionline.ir
منبع www.hamshahrionline.ir
گنبد مسجد جامع ساوه
گنبد مسجد جامع، ۱۴ متر قطر و ۱۶ متر ارتفاع دارد. ساق گنبد از درون با كاشي‌هاي زيبا آراسته شده است. بيرون‌چهار ديواري مسجد، مناره‌اي با ارتفاع ۱۴ متر وجود دارد كه از نظر هنر معماري قابل توجه است. اين بنا در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
گنبد مسجد جامع، ۱۴ متر قطر و ۱۶ متر ارتفاع دارد. ساق گنبد از درون با كاشي‌هاي زيبا آراسته شده است. بيرون‌چهار ديواري مسجد، مناره‌اي با ارتفاع ۱۴ متر وجود دارد كه از نظر هنر معماري قابل توجه است. اين بنا در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
نقش هاي آجري مناره مسجد جامع حدودا هزار سال قبل
اين مسجد كه به مسجد قرمز نيز معروف است، در ضلع شمالي ميدان قديمي ساوه، قرار دارد. نام قرمز از تزئينات و كتيبه‌هاي قرمز رنگ مسجد اخذ شده است. ساختمان مسجد مشتمل برگنبد ساده آجري، يك گلدسته، سه رواق و چند ايوان است و از آثار دوره سلجوقي به شمار مي‌آيد. اين مسجدمحرابي زيبا و با ارزش دارد كه با چند كتيبه گچبري و با نقاشي مقرنس گچي مزين شده است. اين محراب سه‌كتيبه به خط ثلث، كوفي سفيد و كوفي زرشكي دارد. از ديگر نشانه‌هاي با ارزش اين مسجد مناره آجري آن است‌كه از قرن پنجم (عهد سلجوقي) به يادگار مانده است و تاريخ ۴۵۳ ه.ق بر روي آن ثبت شده است.
مسجد سرخ ساوه
در مجموعه بافت قدیمی شهر ساوه و در انتهای بازار، مسجد سرخ ساوه و همچنین بنای تاریخی چهار سوق که هم اکنون به صورت موزه در آمده است قرار دارد. در گذشته ادامه بازار به مسجد متصل بوده که بعدها به میدان تبدیل شده است. مسجد سرخ یا مسجد میدان که در ضلع شمالی میدان انقلاب واقع شده متعلق به دوره حکومت سلجوقیان بر ایران می باشد. این بنا از یک گنبد آجری ساده، ایوان بزرگ ورودی، مناره آجری، دالان ورودی، سه رواق و صحن نسبتاً بزرگی تشکیل شده است. در داخل مسجد، محراب بسیار با ارزشی متعلق به دوره سلجوقی با چند کتیبه گچبری با خط ثلث و کوفی سفید و اوخرایی رنگ تزئین گردیده است. مورخان علت نامگذاری این مکان را به نام مسجد سرخ به دلیل رنگهای قرمزی است که در تزئینات مسجد و کتیبه های آن به کار رفته است.
از دیگر آثار و بناهای مهم این مسجد می توان به مناره آجری مسجد اشاره نمود که تماماً با آجر و آیات قرآنی آراسته شده است. تاریخ ثبت شده بر روی این مناره سال 453 هجری قمری را نشان می دهد. در ضلع غربی صحن مسجد، ایوان مرتفع آجری قرار دارد که در جوانب آن حجره هایی در سه طبقه ساخته شده است. نقل نموده اند که از داخل این مسجد مردم توسط، راهروها و تونلهای زیر زمینی به خارج از شهر راه داشته اند.
این مسجد به شماره 155 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
امامزاده سلطان سيد اسحاق - ساوه
اين بنا در چند صد متري مسجد جامع ساوه قرار دارد و شامل صحن و ايوان بقعه است. بناي بقعه، برج گونه‌اي از آثار قرن هفتم ه.ق است كه در سده‌هاي بعد، واحدهايي به آن افزوده شده‌است.
كاشي‌ها هشت گوش فيروزه‌اي، خشتي سه سانتي متري فيروزه فام و كتيبه موجود از زيبايي‌هاي خاص اين بقعه‌است. متن كتيبه كاشي كاري به خط برجسته ثلث شامل سوره مباركه جمعه است كه بر روي آن تاريخ ۶۷۶ ه. ق خوانده ميشود.
در ارتفاع ۵/۴ متري بقعه، كتيبه‌اي گچبري به صورت كمربندي به خط نستعليق بر روي زمينه گل و بوته شامل دوازده بيت شعر و با تاريخ ۱۰۲۳ ه.ق قرار دارد. در مركز گنبد «اللّه» و در اطراف آن، طرح‌هاي گياهي نقش‌شده است. لوح روي قبر، ۱۲ كاشي با زمينه لاجوردي است كه به خط ثلث، انتساب صاحب قبر به امام موسي بن جعفر (ع) را بر روي آن نوشته‌اند.
بقعه امامزاده سيد هارون
بناي فوق در 12 كيلومتري بسمت راست جاده شوسه ساوه باقرآباد قم كه بين روستاهاي رضا آباد و طراز ناهيد در بخش حومه شرقي ساوه واقع شده است.
بقعه امامزاده سيد هارون از خوش فرم ترين و جالب ترين بناهاي دوره ايلخاني موجود در شهرستان ساوه مي باشد. فرم اصلي اين بنا به صورت يك برج 12 تركي هر مي شكلي است كه بعدها در اطراف آن تاسيسات ديگري بوجود آورده اند. نماي بيروني اين بنا از سه قسمت بدنه 12 تركي هرمي شكل گنبد هرمي شكل 12 تركي و گنبدي تخم مرغي شكل مي باشد.
ارتفاع كلي اين بنا هفده و نيم متر از سطح زمين و قطر بدنه در سطح زمين ده متر مي باشد كه هر چه گنبد هرمي شكل با قر تيزي كه در حدود 5 سانتيمتر از بدنه اصلي بنا بيرونتر است و با سه رديف آجر و يك رديف كاشي فيروزه اي رنگ كار شده آغاز مي گردد در وسط هر ضلع گنبد محلي فرورفته گنبد تخم مرغي شكل آغاز مي گردد كه در وسط آن يم قبه قنديل و از فلزي ديده مي شود. .ورودي اصلي بنا در ضلع شرقي بوده كه در اواخر دوره قاجار در سال 1329 ه.ق. يك ايوان و چند اتاق جلوي آن بوجود آورده اند.
پس از ورود از تنها مدخل بنا وارد حريم هشت تركي اي مي شويم كه در وسط هر ضلع آن طاقنمايي بر پا گشته كه در بالاي اضلاع هشت گانه هشت طاقنماي كوچك ديگر در هر ضلع جلوه مي نمايد در چهار ضلع اصلي بالا چهار روزن نورگير در وسط طاقنما ديده مي شود كه در داخل به خارج تنگ شده و بيرون آنها داراي پنجره هاي مشبك گچي است.
در ضلع جنوبي بدنه پائين محراب ساده اي قرار گرفته كه در سالهاي اخير با ايجاد دو درگاه در اضلاع شمالي و غربي دو مسجد كوچك نيز بوجود آورده اند همچنين در جبهه شرقي خارج حرم با ايجاد چند اتاق جديد و ديواركشي حياط مربع شكل جديدي نيز ايجاد نموده اند كه داراي دو مدخل در شمال و جنوب مي باشد.
تزئينات اين بنا كلا" جديد و يا در سال 1329 ه.ق. و يا در دوره معاصر بوجود آمده اند تزئينات اين بنا شامل دو رديف كتيبه به خط نسخ كه با رنگ نيلي و بر روي زمينه گچي سفيد كار شده و در بالا و پائين اضلاع فوقاني داخلي حريم مي باشند و همچنين ديوار رنگاره هاي اطراف گنبد و داخل طاقنماها كه شامل ترنجها گلدانها گل و قنديل به رنگهاي قرمز و نيلي بر روي زمينه سفيد مي باشند. بناي فوق كلا" با آجر كارشده است.
بقعه امامزاده سيد هارون از خوش فرم ترين و جالب ترين بناهاي دوره ايلخاني موجود در شهرستان ساوه مي باشد. فرم اصلي اين بنا به صورت يك برج 12 تركي هر مي شكلي است كه بعدها در اطراف آن تاسيسات ديگري بوجود آورده اند. نماي بيروني اين بنا از سه قسمت بدنه 12 تركي هرمي شكل گنبد هرمي شكل 12 تركي و گنبدي تخم مرغي شكل مي باشد.
ارتفاع كلي اين بنا هفده و نيم متر از سطح زمين و قطر بدنه در سطح زمين ده متر مي باشد كه هر چه گنبد هرمي شكل با قر تيزي كه در حدود 5 سانتيمتر از بدنه اصلي بنا بيرونتر است و با سه رديف آجر و يك رديف كاشي فيروزه اي رنگ كار شده آغاز مي گردد در وسط هر ضلع گنبد محلي فرورفته گنبد تخم مرغي شكل آغاز مي گردد كه در وسط آن يم قبه قنديل و از فلزي ديده مي شود. .ورودي اصلي بنا در ضلع شرقي بوده كه در اواخر دوره قاجار در سال 1329 ه.ق. يك ايوان و چند اتاق جلوي آن بوجود آورده اند.
پس از ورود از تنها مدخل بنا وارد حريم هشت تركي اي مي شويم كه در وسط هر ضلع آن طاقنمايي بر پا گشته كه در بالاي اضلاع هشت گانه هشت طاقنماي كوچك ديگر در هر ضلع جلوه مي نمايد در چهار ضلع اصلي بالا چهار روزن نورگير در وسط طاقنما ديده مي شود كه در داخل به خارج تنگ شده و بيرون آنها داراي پنجره هاي مشبك گچي است.
در ضلع جنوبي بدنه پائين محراب ساده اي قرار گرفته كه در سالهاي اخير با ايجاد دو درگاه در اضلاع شمالي و غربي دو مسجد كوچك نيز بوجود آورده اند همچنين در جبهه شرقي خارج حرم با ايجاد چند اتاق جديد و ديواركشي حياط مربع شكل جديدي نيز ايجاد نموده اند كه داراي دو مدخل در شمال و جنوب مي باشد.
تزئينات اين بنا كلا" جديد و يا در سال 1329 ه.ق. و يا در دوره معاصر بوجود آمده اند تزئينات اين بنا شامل دو رديف كتيبه به خط نسخ كه با رنگ نيلي و بر روي زمينه گچي سفيد كار شده و در بالا و پائين اضلاع فوقاني داخلي حريم مي باشند و همچنين ديوار رنگاره هاي اطراف گنبد و داخل طاقنماها كه شامل ترنجها گلدانها گل و قنديل به رنگهاي قرمز و نيلي بر روي زمينه سفيد مي باشند. بناي فوق كلا" با آجر كارشده است.
فضای بیرونی یکی از 999 کاروانسرای شاه عباس در روستای ورده ساوه
حدود 40-50 کیلومتری ساوه به سمت بوئین زهرا روستایی به نام ورده وجود دارد که امتداد جاده اش به زیارتگاه اشموئیل نبی میرسد.
حدود یک کیلومتری روستا کاروانسرای عباسی ( یکی از 999 کاروانسرای ساخته شده توسط شاه عباس) پابرجاست
مسجد جامع ساوه
یکی از ارزشمندترین آثار و بناهای تاریخی ایران که از قرون اولیه اسلامی تا کنون تقریباً سالم و دست نخورده باقی مانده، مسجد جامع ساوه است. این بنا که مجموعه ای ازهنر معماری، نقاشی، خطاطی، کاشیکاری و گچبری است، خود به گنجینه کاملی که آثار دوره های مختلف اسلامی را در خود جای داده تبدیل شده است. گرچه مورخان ساخت مسجد را به قرن ششم هجری ودوره سلجوقیان نسبت می دهند، ولی آثار و بقایای موجود، نشانگر اینست که مکان مسجد فعلی در دوران باستان آتشکده بوده و در دوره اسلامی تبدیل به مسجد شده است.
بر اساس مطالعات صورت گرفته ، ساختمان خشتی و گلی که به شکل متقاطع در ضلع جنوبی مسجد قرار دارد در روزگاران قدیم آتشکده بوده است. موارد متعددی وجود دارد که ایرانیان قدیم که در قبل از اسلام مذهب زرتشتی داشته اند با ورود اسلام به سرزمین آنان جهت حفظ بناهای مقدس خود بسیاری از این اماکن را تغییر نام داده اند. در همین زمینه آقای مرتضی سیفی تفرشی در کتاب مروری بر جغرافیای ساوه چنین آورده است «در قسمت وسطی و محل ساختمان صلیبی چشمه پوشی است به صورت هشت ضلعی مختلف الاضلاع به دهانه 5/4 × 5/8 متر و ارتفاع 9 متر که روی آن باز است و سبک ساختمان آن به آتشکده می ماند در نقطه مرکز آن کانون آتش دارای کانال های هواکش و زیر زمینی در چهار بوده و مدخلی از شاه نشین جنوبی، محلی که محراب سازی شده و نشیمن گاهی برای شاه نشین های شرقی و غربی ویژه مغان و آسایشگاهی برای شاه نشین شمالی جهت آتش افروزان بوده است و اینک درگاه ورودی آن از جنوب قابل تشخیص است که جلوی آن را مسدود ساخته اند ».
یک گنبد، دو ایوان، شبستانهایی در ضلع جنوبی، غربی و شرقی، مناره، صحن و حیاط و دو محراب با ارزش متعلق به دوره سلجوقی و صفوی است.
یکی از ارزشمندترین آثار و بناهای تاریخی ایران که از قرون اولیه اسلامی تا کنون تقریباً سالم و دست نخورده باقی مانده، مسجد جامع ساوه است. این بنا که مجموعه ای ازهنر معماری، نقاشی، خطاطی، کاشیکاری و گچبری است، خود به گنجینه کاملی که آثار دوره های مختلف اسلامی را در خود جای داده تبدیل شده است. گرچه مورخان ساخت مسجد را به قرن ششم هجری ودوره سلجوقیان نسبت می دهند، ولی آثار و بقایای موجود، نشانگر اینست که مکان مسجد فعلی در دوران باستان آتشکده بوده و در دوره اسلامی تبدیل به مسجد شده است.
بر اساس مطالعات صورت گرفته ، ساختمان خشتی و گلی که به شکل متقاطع در ضلع جنوبی مسجد قرار دارد در روزگاران قدیم آتشکده بوده است. موارد متعددی وجود دارد که ایرانیان قدیم که در قبل از اسلام مذهب زرتشتی داشته اند با ورود اسلام به سرزمین آنان جهت حفظ بناهای مقدس خود بسیاری از این اماکن را تغییر نام داده اند. در همین زمینه آقای مرتضی سیفی تفرشی در کتاب مروری بر جغرافیای ساوه چنین آورده است «در قسمت وسطی و محل ساختمان صلیبی چشمه پوشی است به صورت هشت ضلعی مختلف الاضلاع به دهانه 5/4 × 5/8 متر و ارتفاع 9 متر که روی آن باز است و سبک ساختمان آن به آتشکده می ماند در نقطه مرکز آن کانون آتش دارای کانال های هواکش و زیر زمینی در چهار بوده و مدخلی از شاه نشین جنوبی، محلی که محراب سازی شده و نشیمن گاهی برای شاه نشین های شرقی و غربی ویژه مغان و آسایشگاهی برای شاه نشین شمالی جهت آتش افروزان بوده است و اینک درگاه ورودی آن از جنوب قابل تشخیص است که جلوی آن را مسدود ساخته اند ».
یک گنبد، دو ایوان، شبستانهایی در ضلع جنوبی، غربی و شرقی، مناره، صحن و حیاط و دو محراب با ارزش متعلق به دوره سلجوقی و صفوی است.
گنبد فیروزه ای مسجد جامع تقریباً از تمام نقاط شهر ساوه قابل دید بوده و همانند نگینی ریبا در دل این شهر باستانی ایران می درخشد. ارتفاع گنبد حدود 16 متر و قطر آن حدود 14 متر می باشد. ساق گنبد حدود 4 متر ارتفاع دارد که دور تا دور آن به خط بسم الله الرحمن الرحیم، لااله الا الله و علیه و توکلت و هو رب العرش العظیم را بر روی کاشیهای فیروزه ای آن آراسته اند. در بخش انتهایی این ساقبند در نواری بسیار زیبا به عرض 10 سانتیمتر با خظ کوفی عبارت لااله الاالله، محمد رسول الله، علی ولی الله بر روی کاشی معرق آورده شده است که کارشناسان معتقدند این بخش از تزئینات متعلق به دوره حکومت صفویه و اوج ترویج مذهب تشیع در ایران بوده است.
دو ایوان بزرگ مسجد در ضلع جنوبی و غربی حیاط مسجد واقع شده است. نمای بیرونی ایوانها با آجر و به طرز ماهرانه ای تزئین شده است. در اطراف دو ایوان، شبستان ها و حجره هایی جهت عبادت و استراحت ساخته شده است. این شبستان ها بوسیله دهلیزها و راهروهای بزرگی به یکدیگر ارتباط دارند. هر راهرو 50/3 متر عرض و حدود 20 متر طول دارد. تمامی کف آن با آجرهای چهار گوش پوشیده شده است. همچنین حوض بزرگی در وسط صحن مسجد تعبیه شده است. راه ورودی به پشت بام مسجد از طریق راه پله کوچک و باریکی که در سمت راست ایوان ضلع غربی قرار دارد انجام می شود. سقف شبستانها و راهروها گنبدی شکل بوده و پوشش بیرونی آنها کاه و گل می باشد.
دو محراب باقیمانده در مسجد متعلق به دوره سلجوقی و دوره صفویه است. این محراب ها با کتیبه های بسیار زیبا با خط ثلث و کوفی تزئین شده اند. آیاتی از سوره های شریفه قدر، اخلاص و جمعه در این محرابها گچبری شده است. محراب متعلق به دوره سلجوقیان با گذشت زمان دچار آسیب هایی شده است ولی محراب باقیمانده از دوره صفویه تقریباً سالم و دست نخورده است. تمامی پایه ستونهای زیر گنبد و شبستان اصلی بوسیله کاشیهای معرق منقوش به آیات قرآنی آراسته شده بوده اند که هم اکنون باقایای آن موجود است.
در بیرون از چهار دیواری مسجد و در ضلع شمال شرقی، مناره با عظمت مسجد پابرجاست این مناره که هم اکنون حدود 14 ممتر ارتفاع و حدود 50/3 متر قطر دارد از شاهکارهای هنر معماری و کاربرد آجر در دوره سلجوقی است. باستان شناسان قدمت این مناره را بیش از بنای مسجد جامع می دانند و معتقدند که بنای مناره مستقل از مسجد جامع ساخته شده است.
نقوش و اشکال هندسی بکار رفته در ساخت مناره حکایت از مهارت ویژه معماران اسلامی در استفاده از آجردر دو دوران غزنویان و سلجوقیان دارد.
بقایای دیوارهای گلی که در فاصله حدود یکصدمتری ضلع جنوبی مسجد قرار دارد، نشانگر این موضوع است که در اطراف مسجد بناهای متعدد دیگری بوده که توسط این دیواره و حصارها احاطه شده بودند.
طبق کتیبه موجود که به زبان عربی بر سر در مسجد نقش بسته است، بنای مسجد جامع در زمان شاه اسماعیل صفوی در سال 924 هجری قمری مرمت شده است. این مجموعه به شماره 156 و 157 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این مسجد هم اکنون در جنوب شرقی شهر ساوه قرار گرفته و در تمام ایام سال پذیرای گردشگران داخلی و خارجی می باشد.
منبع: سايت ميراث فرهنگي استان مركزي
دو ایوان بزرگ مسجد در ضلع جنوبی و غربی حیاط مسجد واقع شده است. نمای بیرونی ایوانها با آجر و به طرز ماهرانه ای تزئین شده است. در اطراف دو ایوان، شبستان ها و حجره هایی جهت عبادت و استراحت ساخته شده است. این شبستان ها بوسیله دهلیزها و راهروهای بزرگی به یکدیگر ارتباط دارند. هر راهرو 50/3 متر عرض و حدود 20 متر طول دارد. تمامی کف آن با آجرهای چهار گوش پوشیده شده است. همچنین حوض بزرگی در وسط صحن مسجد تعبیه شده است. راه ورودی به پشت بام مسجد از طریق راه پله کوچک و باریکی که در سمت راست ایوان ضلع غربی قرار دارد انجام می شود. سقف شبستانها و راهروها گنبدی شکل بوده و پوشش بیرونی آنها کاه و گل می باشد.
دو محراب باقیمانده در مسجد متعلق به دوره سلجوقی و دوره صفویه است. این محراب ها با کتیبه های بسیار زیبا با خط ثلث و کوفی تزئین شده اند. آیاتی از سوره های شریفه قدر، اخلاص و جمعه در این محرابها گچبری شده است. محراب متعلق به دوره سلجوقیان با گذشت زمان دچار آسیب هایی شده است ولی محراب باقیمانده از دوره صفویه تقریباً سالم و دست نخورده است. تمامی پایه ستونهای زیر گنبد و شبستان اصلی بوسیله کاشیهای معرق منقوش به آیات قرآنی آراسته شده بوده اند که هم اکنون باقایای آن موجود است.
در بیرون از چهار دیواری مسجد و در ضلع شمال شرقی، مناره با عظمت مسجد پابرجاست این مناره که هم اکنون حدود 14 ممتر ارتفاع و حدود 50/3 متر قطر دارد از شاهکارهای هنر معماری و کاربرد آجر در دوره سلجوقی است. باستان شناسان قدمت این مناره را بیش از بنای مسجد جامع می دانند و معتقدند که بنای مناره مستقل از مسجد جامع ساخته شده است.
نقوش و اشکال هندسی بکار رفته در ساخت مناره حکایت از مهارت ویژه معماران اسلامی در استفاده از آجردر دو دوران غزنویان و سلجوقیان دارد.
بقایای دیوارهای گلی که در فاصله حدود یکصدمتری ضلع جنوبی مسجد قرار دارد، نشانگر این موضوع است که در اطراف مسجد بناهای متعدد دیگری بوده که توسط این دیواره و حصارها احاطه شده بودند.
طبق کتیبه موجود که به زبان عربی بر سر در مسجد نقش بسته است، بنای مسجد جامع در زمان شاه اسماعیل صفوی در سال 924 هجری قمری مرمت شده است. این مجموعه به شماره 156 و 157 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این مسجد هم اکنون در جنوب شرقی شهر ساوه قرار گرفته و در تمام ایام سال پذیرای گردشگران داخلی و خارجی می باشد.
منبع: سايت ميراث فرهنگي استان مركزي
بقعه پیغمبر اشموئیل نبی الله
در شمال غرب شهرستان ساوه و در حد فاصل شهر مامونیه و رازقان بقعه اشموئیل پیامبر در ممنطقه کوهستانی و ییلاقی شاه پسند واقع شده است. بنای بقعه در دامنه کوه و بر روی تپه ای در اوایل قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است. در کنار بقعه آبادی بوده که هم اکنون بقایای آن موجود است. مجموعه بقعه از یک ایوان ورودی به ابعاد 7×5 متر و با ارتفاع حدود 6 متر، روضه به مساحت حدود 60 متر مربع، گنبدی به ارتفاع حدود 8 متر، چشمه آب، سکوهای استراحت و درختان و باغات اطراف تشکیل شده است. بنای بقعه تماماً از آجر و گچ و مصالح سنگ و سیمان ساخته شده است. ضریح مشبکی از چوب و فلز بر روی مقبره آن حضرت نصب گردیده است. این بقعه درتاریخ 14/7/1354 در فهرست آثار ملی به شماره 1181 به ثبت رسیده است.
منبع: سايت ميراث فرهنگي استان مركزي
در شمال غرب شهرستان ساوه و در حد فاصل شهر مامونیه و رازقان بقعه اشموئیل پیامبر در ممنطقه کوهستانی و ییلاقی شاه پسند واقع شده است. بنای بقعه در دامنه کوه و بر روی تپه ای در اوایل قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است. در کنار بقعه آبادی بوده که هم اکنون بقایای آن موجود است. مجموعه بقعه از یک ایوان ورودی به ابعاد 7×5 متر و با ارتفاع حدود 6 متر، روضه به مساحت حدود 60 متر مربع، گنبدی به ارتفاع حدود 8 متر، چشمه آب، سکوهای استراحت و درختان و باغات اطراف تشکیل شده است. بنای بقعه تماماً از آجر و گچ و مصالح سنگ و سیمان ساخته شده است. ضریح مشبکی از چوب و فلز بر روی مقبره آن حضرت نصب گردیده است. این بقعه درتاریخ 14/7/1354 در فهرست آثار ملی به شماره 1181 به ثبت رسیده است.
منبع: سايت ميراث فرهنگي استان مركزي
شاید یکی از مهمترین آثار شگفت انگیز معماری کشور که در یکی از مناطق مرتفع و صعب العبور ایران در دوره باستان ساخته شده و تا کنون به طور جدی به آن پرداخته و توجه کافی نشده است قیز قلعه ساوه می باشد. عظمت بنا و فلسفه وجودی احداث آن در این منطقه به حدی جالب است که می توان از آن به عنوان یکی از منابع مهم جذب گردشگر بین المللی به استان و همچنین معرفی دستاوردهای معماری ملی و باستانی ایران قدیم اشاره کرد.
قصر، عبادتگاه و دژ دفاعی قلعه دختر ساوه بر روی صخره بلندی مشرف به دشت ساوه بنا شده است که از سه طرف شرق، غرب و جنوب بوسیله صخره های متعدد دیگری احاطه گردیده است. از نمای شمالی که به قلعه نگریسته می شود سه قله صخره ای بلندی مشاهده می شود که قصر و قلعه در نوک قله ای که در وسط قرار گرفته احداث گردیده است. این قلعه از جاده ساوه به همدان و همچنین از تمامی دشت و شهر ساوه قابل رویت می باشد. در دو طرف صخره قیز قلعه دو رودخانه کوچک جاری است رودخانه ضلع شرقی دائمی است ولی رودخانه ای که در ضلع غربی قرار دارد به صورت فصلی می باشد.
نزدیکترین آبادی به قلعه، روستای قیز قلعه است که از منابع آبی این دو رودخانه تغذیه می شود. بعد از قیز قلعه، روستای سرخده است که در کناره رودخانه قره چای قرار دارد. قلعه از روی پل سرخنده به راحتی قابل دیده است.
قلعه از دو بخش اصلی دژ دفاعی و قصر تشکیل شده است که در مجموع حدود 3000 متر مربع مساحت دارد.
برای رسیدن به قلعه می توان با وسیله نقلیه سواری تا پای دامنه صخره رفت، و سپس مسافتی حدود 300 متر را بایستی پیاده طی نمائیم تا به دروازه اصلی ورود به قلعه برسیم.
دوازده ورودی در ضلع شرقی ضخره قرار دارد که بعد از عبور از رودخانه کوچک، بقایای دیوار دروازه که از سنگ و ساروج ساخته شده است دیده می شود. با عبور از این دروازه بایستی حدود یکصد متر دامنه شیب دار ضلع جنوب شرقی صخره را برای رسیدن به نوک قله که ساختمان اصلی قصر قرار دارد را طی نمود. شیب دامنه جنوب شرقی حدود 60 درصد است.
تمامی دیوارهای صخره به صورت پرتگاه می باشد و هر نقطه ای که احساس می شده می توان از آن عبور نمود با سنگ و ساروج تا بالای صخره بسته شده است، بطوریکه هیچ راه نفوذی از سه ضلع شمالی، شرقی و غربی به درون قلعه وجود ندارد. ورود به قلعه از طریق چند راه پله سرپوشیده صورت می گیرد که با مهارت ویژه ای استتار شده است.
استتار راه پله ها با ساختن دیواری از لاشه سنگ و ساروج درست در امتداد دیوارهای صخره صورت گرفته است.
پنج راه پله پشتی بنا و دو راه پله در غرب بنا که در کنار پرتگاه در ارتفاع چند متری از سطح رودخانه ساخته شده اند به اتاق های تعبیه شده در دل صخره منتهی می شوند. از
پله های پشت بنا برای ورود و خروج محافظان و نگهبانان استفاده می گردیده و از
پله های غربی برای ورود و خروج مقامات به داخل قلعه و حمل آذوقه استفاده می شده است. در مقابل راه پله های غربی و بر روی صخره مقابل راه باریکی وجود دارد که محل رفت و آمد ساکنان قلعه بوده است. اتاقهای قلعه تودرتو بوده و به یکدیگر ارتباط داشته اند. با توجه به ارتفاع دیوارها و همچنین طاقهای فرو ریخته، احتمال می رود که بنای قصر دارای طبقه دوم و سوم هم بوده است. در سمت دروازه ورودی، بنای دیگری وجود دارد که احتمالاً برای نمازخانه (عبادتگاه) مورد استفاده قرار می گرفته است. این مکان دارای محرابی به سوی دشت ساوه و در جهت خلاف قبله می باشد.
در اطراف کاخ اصلی حفره های متعددی برای ذخیره آب ساخته شده است. همچنین لوله های سفالی شکسته ای در این مجموعه یافت شده که نشانگر استفاده از شبکه آبرسانی و فاضلاب می باشد.
بنای قیز قلعه کاملاً بر دشت ساوه مسلط بوده و دارای 4 برج دیده بانی در ضلع شمالی، غربی و شرقی است که از میانه صخره تا بالای آن با سنگ و ساروج کار شده است.
اما از نظر قدمت و کاربرد بنا، بر اساس اسناد و مدارک تاریخی و تحقیقات بعمل آمده در خصوص قلعه های دختر احداث شده در ایران می توان به سوابق معابد آناهیتا و مهر پرستی ایرانیان اشاره نمود. بر اساس این تحقیقات، قلعه دختر ساوه نیایشگاهی برای عبادت و احترام به آب و ناهید در پیش از اسلام و قبل از خشکیدن دریاچه ساوه در دوره ساسانیان بوده است. محراب ساخته شده روبروی دریاچه قدیمی ساوه در قلعه، این احتمال را تقویت می نماید.
استاد باستانی پاریزی در کتاب خاتون هفت قلعه در خصوص کاربرد قلعه دخترهای ایران چنین آورده است
ابنیه دختر همه بر بلندی ها و نقاط صعب العبور قرار دارند، اغلب بناها مربوط به قبل از اسلام و خصوصاً عهد ساسانی را دارا می باشند و بیشتر جنبه تقدس و عبادی دارند، قلاع دفاعی معتبری بوده و چرا معابد ناهید اغلب بر فراز کوهها بوده است؟ مگر نه این است که آناهیتا در بلندترین طبقه آسمان آرام دارد و از فلک ستارگان یا از بلندی قله کوه به سوی نشیب بشتابد؟ اصولاً ایرانیان قدیم اغلب معابد خود را بر فراز بلندی ها بنا می نموده اند و در آنجا به نیایش مهر و ناهید می پرداخته اند. تا از آلودگی و همچنین حمله دشمن باشد، باید گفت که معابد ناهید در ازمنه قدیم از غنی ترین و پر کالاترین معابد روی زمین بوده است و وقفیات منقول و غیر منقول آن، آنقدر بوده که مسلماً بایستی در محل و قلعه ای که امن و امان باشد، قرار داده شود.
بنای تاریخی قیز قلعه در تاریخ 9/2/1382 به شماره 8600 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
راههای دسترسی
جاده ساوه به همدان، روستای سرخده، عبور از میان روستا و عبور از میان روستا و عبور از پل احداث شده بر روی رودخانه قره چای، حرکت به سوی روستای قیز قلعه و عبور از میان روستا و طی مسیر حدود 1500 متر که تماماً با وسیله نقلیه سواری قابل انجام است. فاصله قیز قلعه تا ساوه حدود 23 کیلومتر می باشد.
منبع:سايت بنياد توسعه استان مركزي
آشنايي با قيزقلعه - ساوهقصر، عبادتگاه و دژ دفاعی قلعه دختر ساوه بر روی صخره بلندی مشرف به دشت ساوه بنا شده است که از سه طرف شرق، غرب و جنوب بوسیله صخره های متعدد دیگری احاطه گردیده است. از نمای شمالی که به قلعه نگریسته می شود سه قله صخره ای بلندی مشاهده می شود که قصر و قلعه در نوک قله ای که در وسط قرار گرفته احداث گردیده است. این قلعه از جاده ساوه به همدان و همچنین از تمامی دشت و شهر ساوه قابل رویت می باشد. در دو طرف صخره قیز قلعه دو رودخانه کوچک جاری است رودخانه ضلع شرقی دائمی است ولی رودخانه ای که در ضلع غربی قرار دارد به صورت فصلی می باشد.
نزدیکترین آبادی به قلعه، روستای قیز قلعه است که از منابع آبی این دو رودخانه تغذیه می شود. بعد از قیز قلعه، روستای سرخده است که در کناره رودخانه قره چای قرار دارد. قلعه از روی پل سرخنده به راحتی قابل دیده است.
قلعه از دو بخش اصلی دژ دفاعی و قصر تشکیل شده است که در مجموع حدود 3000 متر مربع مساحت دارد.
برای رسیدن به قلعه می توان با وسیله نقلیه سواری تا پای دامنه صخره رفت، و سپس مسافتی حدود 300 متر را بایستی پیاده طی نمائیم تا به دروازه اصلی ورود به قلعه برسیم.
دوازده ورودی در ضلع شرقی ضخره قرار دارد که بعد از عبور از رودخانه کوچک، بقایای دیوار دروازه که از سنگ و ساروج ساخته شده است دیده می شود. با عبور از این دروازه بایستی حدود یکصد متر دامنه شیب دار ضلع جنوب شرقی صخره را برای رسیدن به نوک قله که ساختمان اصلی قصر قرار دارد را طی نمود. شیب دامنه جنوب شرقی حدود 60 درصد است.
تمامی دیوارهای صخره به صورت پرتگاه می باشد و هر نقطه ای که احساس می شده می توان از آن عبور نمود با سنگ و ساروج تا بالای صخره بسته شده است، بطوریکه هیچ راه نفوذی از سه ضلع شمالی، شرقی و غربی به درون قلعه وجود ندارد. ورود به قلعه از طریق چند راه پله سرپوشیده صورت می گیرد که با مهارت ویژه ای استتار شده است.
استتار راه پله ها با ساختن دیواری از لاشه سنگ و ساروج درست در امتداد دیوارهای صخره صورت گرفته است.
پنج راه پله پشتی بنا و دو راه پله در غرب بنا که در کنار پرتگاه در ارتفاع چند متری از سطح رودخانه ساخته شده اند به اتاق های تعبیه شده در دل صخره منتهی می شوند. از
پله های پشت بنا برای ورود و خروج محافظان و نگهبانان استفاده می گردیده و از
پله های غربی برای ورود و خروج مقامات به داخل قلعه و حمل آذوقه استفاده می شده است. در مقابل راه پله های غربی و بر روی صخره مقابل راه باریکی وجود دارد که محل رفت و آمد ساکنان قلعه بوده است. اتاقهای قلعه تودرتو بوده و به یکدیگر ارتباط داشته اند. با توجه به ارتفاع دیوارها و همچنین طاقهای فرو ریخته، احتمال می رود که بنای قصر دارای طبقه دوم و سوم هم بوده است. در سمت دروازه ورودی، بنای دیگری وجود دارد که احتمالاً برای نمازخانه (عبادتگاه) مورد استفاده قرار می گرفته است. این مکان دارای محرابی به سوی دشت ساوه و در جهت خلاف قبله می باشد.
در اطراف کاخ اصلی حفره های متعددی برای ذخیره آب ساخته شده است. همچنین لوله های سفالی شکسته ای در این مجموعه یافت شده که نشانگر استفاده از شبکه آبرسانی و فاضلاب می باشد.
بنای قیز قلعه کاملاً بر دشت ساوه مسلط بوده و دارای 4 برج دیده بانی در ضلع شمالی، غربی و شرقی است که از میانه صخره تا بالای آن با سنگ و ساروج کار شده است.
اما از نظر قدمت و کاربرد بنا، بر اساس اسناد و مدارک تاریخی و تحقیقات بعمل آمده در خصوص قلعه های دختر احداث شده در ایران می توان به سوابق معابد آناهیتا و مهر پرستی ایرانیان اشاره نمود. بر اساس این تحقیقات، قلعه دختر ساوه نیایشگاهی برای عبادت و احترام به آب و ناهید در پیش از اسلام و قبل از خشکیدن دریاچه ساوه در دوره ساسانیان بوده است. محراب ساخته شده روبروی دریاچه قدیمی ساوه در قلعه، این احتمال را تقویت می نماید.
استاد باستانی پاریزی در کتاب خاتون هفت قلعه در خصوص کاربرد قلعه دخترهای ایران چنین آورده است
ابنیه دختر همه بر بلندی ها و نقاط صعب العبور قرار دارند، اغلب بناها مربوط به قبل از اسلام و خصوصاً عهد ساسانی را دارا می باشند و بیشتر جنبه تقدس و عبادی دارند، قلاع دفاعی معتبری بوده و چرا معابد ناهید اغلب بر فراز کوهها بوده است؟ مگر نه این است که آناهیتا در بلندترین طبقه آسمان آرام دارد و از فلک ستارگان یا از بلندی قله کوه به سوی نشیب بشتابد؟ اصولاً ایرانیان قدیم اغلب معابد خود را بر فراز بلندی ها بنا می نموده اند و در آنجا به نیایش مهر و ناهید می پرداخته اند. تا از آلودگی و همچنین حمله دشمن باشد، باید گفت که معابد ناهید در ازمنه قدیم از غنی ترین و پر کالاترین معابد روی زمین بوده است و وقفیات منقول و غیر منقول آن، آنقدر بوده که مسلماً بایستی در محل و قلعه ای که امن و امان باشد، قرار داده شود.
بنای تاریخی قیز قلعه در تاریخ 9/2/1382 به شماره 8600 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
راههای دسترسی
جاده ساوه به همدان، روستای سرخده، عبور از میان روستا و عبور از میان روستا و عبور از پل احداث شده بر روی رودخانه قره چای، حرکت به سوی روستای قیز قلعه و عبور از میان روستا و طی مسیر حدود 1500 متر که تماماً با وسیله نقلیه سواری قابل انجام است. فاصله قیز قلعه تا ساوه حدود 23 کیلومتر می باشد.
منبع:سايت بنياد توسعه استان مركزي
يكي از مهمترين آثار شگفت‌انگيز معماري كشور در مناطق مرتفع و سخت گذر ايران در دوره باستان كه تاكنون ناشناخته مانده قيز قلعه ساوه ميباشد.
عظمت بنا و فلسفه وجودي ساخت آن دراين منطقه به حدي جالب است كه مي‌توان از آن به عنوان يكي از منابع مهم جذب گردشگر بين‌المللي به استان مرکزیو همچنين معرفي دستاوردهاي معماري ملي و باستاني ايران قديم اشاره كرد.
قصر، عبادتگاه و دژ دفاعي قلعه دختر ساوه بر روي صخره بلندي مشرف به دشت ساوه بنا شده كه از سه طرف شرق، غرب و جنوب بوسيله صخره‌هاي متعدد ديگري احاطه شده‌است.
از نماي شمالي قلعه سه قله صخره‌اي بلند مشاهده ميشود كه قصر و قلعه در نوك قله‌اي كه در وسط قرار گرفته ساخته شده و اين قلعه از جاده ساوه به همدان و از تمامي دشت و شهر ساوه قابل رويت است.
در دو طرف صخره قيز قلعه دو رودخانه كوچك جاري است، رودخانه ضلع شرقي دايمي، اما رودخانه‌اي كه در ضلع غربي قرار دارد به صورت فصلي است.
نزديكترين آبادي به قلعه، روستاي قيز قلعه است كه از منابع آبي اين دو رودخانه تغذيه ميشود، بعداز قيزقلعه، روستاي سرخده‌است كه در كنار رودخانه قره‌چاي قرار دارد و قلعه از روي پل سرخده به راحتي قابل ديد است.
قلعه از دو بخش اصلي دژدفاعي و قصر تشكيل شده كه در مجموع حدود 3000 متر مربع مساحت دارد.
براي رسيدن به قلعه مي‌توان باوسيله نقليه سواري تا پاي دامنه صخره رفت، و سپس مسافتي حدود۳۰۰متر را بايد پياده طي كرد تا به دروازه اصلي ورود به قلعه رسيد.
دروازه ورودي در ضلع‌شرقي صخره قرار دارد كه بعداز عبوراز رودخانه كوچك، بقاياي ديواره دروازه كه از سنگ و ساروج ساخته شده است ديده ميشود
با عبور از اين دروازه بايد حدود ي100 متر دامنه شيب دار ضلع جنوب شرقي صخره را براي رسيدن به نوك قلعه كه ساختمان اصلي قصر(نيايشگاه) قرار دارد را طي نمود، شيب دامنه جنوب شرقي حدود60 درصد است
تمامي ديوراه صخره به صورت پرتگاه ميباشد و هر نقطعه‌اي كه احساس مي‌شده مي‌توان از آن عبور نمود باسنگ وساروج تا بالاي صخره بسته شده است، به طوري كه هيچ راه نفوذي از سه ضلع شمالي، شرقي و غربي به درون قلعه وجود ندارد
دروازه ورودي در ضلع‌شرقي صخره قرار دارد كه بعداز عبوراز رودخانه كوچك، بقاياي ديواره دروازه كه از سنگ و ساروج ساخته شده است ديده ميشود
با عبور از اين دروازه بايد حدود ي100 متر دامنه شيب دار ضلع جنوب شرقي صخره را براي رسيدن به نوك قلعه كه ساختمان اصلي قصر(نيايشگاه) قرار دارد را طي نمود، شيب دامنه جنوب شرقي حدود60 درصد است
تمامي ديوراه صخره به صورت پرتگاه ميباشد و هر نقطعه‌اي كه احساس مي‌شده مي‌توان از آن عبور نمود باسنگ وساروج تا بالاي صخره بسته شده است، به طوري كه هيچ راه نفوذي از سه ضلع شمالي، شرقي و غربي به درون قلعه وجود ندارد
ورود به قلعه از طريق چند راه پله سرپوشيده صورت مي‌گرفته كه با مهارت ويژه‌اي استتار شده‌اند و استتار راه پله‌ها با ساختن ديوراي از لاشه سنگ و ساروج درست در امتداد ديواره‌هاي صخره صورت گرفته است
نج راه‌پله پشتي بنا و دو راه‌پله درغرب بنا كه دركنار پرتگاه در ارتفاع چندمتري از سطح رودخانه ساخته شده به اتاقهاي تعبيه شده در دل صخره منتهي مي‌شوند.
ازپله‌هاي پشت بنا براي ورود و خروج محافظان و نگهبانان استفاده مي‌شده و از پله‌هاي غربي براي وررد و خروج مقامات به‌داخل قلعه و حمل آذوقه استفاده مي‌شده‌است.
در مقابل راه پله‌هاي غربي و بر روي صخره مقابل راه باريكي وجود دارد كه محل رفت وآمد ساكنان قلعه بوده و اتاقهاي قلعه تو درتو و به‌يكديگر ارتباط داشته‌اند
ازپله‌هاي پشت بنا براي ورود و خروج محافظان و نگهبانان استفاده مي‌شده و از پله‌هاي غربي براي وررد و خروج مقامات به‌داخل قلعه و حمل آذوقه استفاده مي‌شده‌است.
در مقابل راه پله‌هاي غربي و بر روي صخره مقابل راه باريكي وجود دارد كه محل رفت وآمد ساكنان قلعه بوده و اتاقهاي قلعه تو درتو و به‌يكديگر ارتباط داشته‌اند
باتوجه به ارتفاع ديواره و طاقهاي فرو ريخته احتمال مي‌رود كه بناي قصر داراي طبقه دوم و سوم هم بوده و در سمت دروازه ورودي، بناي ديگري وجود دارد كه احتمالا براي عبادتگاه مورد استفاده بوده و اين مكان داراي محرابي به سوي دشت ساوه (درياچه قديمي ساوه) و در جهت خلاف قبله ميباشد
در اطراف كاخ اصلي حفره‌هاي متعددي براي ذخيره آب ساخته شده و لوله‌هاي سفالي شكسته‌اي در اين مجموعه يافت شده كه نشانگر استفاده از شبكه آبرساني و فاضلاب ميباشد.
بناي قيز قلعه كاملا بر دشت ساوه مسلط بوده وداراي چهار برج ديده‌باني در ضلع شمالي، غربي و شرقي است كه از ميانه صخره تا بالاي آن با سنگ و ساروج كار شده‌است.
اما از نظر قدمت و كاربرد بنا، بر اساس اسناد و مدارك تاريخي و تحقيقات به‌عمل آمده درخصوص قلعه‌هاي دختر ساخته شده درايران مي‌توان به سوابق معابد آناهيتا و مهر پرستي ايرانيان اشاره نمود
بناي قيز قلعه كاملا بر دشت ساوه مسلط بوده وداراي چهار برج ديده‌باني در ضلع شمالي، غربي و شرقي است كه از ميانه صخره تا بالاي آن با سنگ و ساروج كار شده‌است.
اما از نظر قدمت و كاربرد بنا، بر اساس اسناد و مدارك تاريخي و تحقيقات به‌عمل آمده درخصوص قلعه‌هاي دختر ساخته شده درايران مي‌توان به سوابق معابد آناهيتا و مهر پرستي ايرانيان اشاره نمود
بر اساس اين تحقيقات، قلعه دختر ساوه نيايشگاهي براي عبادت و احترام به آب و ناهيد در پيش از اسلام و قبل از خشكيدن درياچه ساوه در دوره ساسانيان بوده، محراب ساخته شده بر روي درياچه قديمي ساوه در قلعه اين احتمال را بيشتر مي‌كند.
بناي تاريخي قيز قلعه در تاريخ ۱۳۸۲/۲/۹به شماره ۸۶۰۰در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده‌است
بناي تاريخي قيز قلعه در تاريخ ۱۳۸۲/۲/۹به شماره ۸۶۰۰در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده‌است
راههاي دسترسي: جاده ساوه به همدان، روستاي سرخده، عبور از ميان روستا و عبور از پل ساخته شده بر روي رودخانه قره چاي، حركت به سوي روستاي قيز قلعه و عبور از ميان روستا وطي مسير حدود يك هزار و پانصدمتر كه تماما با وسيله نقليه سواري قابل انجام است،
يا از جاده سد الغدير
يا از جاده سد الغدير
قلعه اسماعيليه - ساوه
اين قلعه در كنار آبادي "قزقلعه" بر روي صخره يكپارچه‌اي در كوه قره داغ در ۳۵ كيلومتري جنوب غربي ساوه ساخته شده است. در پيرامون قلعه با استادي و مهارت تمام نقب‌هايي تعبيه شده‌كه هر يك به نوعي سنگر دفاعي است. كنار قلعه در درون صخره، آب انباري ديده ميشود. ساختمان اصلي قلعه‌بر روي تراسي رو به دشت ساوه قرار دارد. قرينه سازي در ساختمان بنا بسيار دقيق رعايت شده است. در هرطرف راهرو، سه اطاق ساخته شده كه به ايوان ارتباط دارند. در جوار بناي اصلي، سمت دروازه، بناي ديگراحداث شده كه نماز خانه‌اي در آن قرار دارد و محراب آن هنوز در قسمت جنوب غربي ديده ميشود. در شمال‌قلعه بقاياي يك آبادي و تپه‌اي وجود دارد كه در آن سفال‌هايي از هزاره چهارم و پنجم قبل از ميلاد يافت شده‌است.
اين قلعه يكي از قلاع حسن صباح بوده است كه تقريبا بر روي قيز قلعه يا همان "نيايشگاه -قلعه دختر قديم ساخته شده" لطفا يك بار ديگر به ورودي نگاه كنين به گونه اي ميباشد كه براي ورود به قلعه اسماعيليه ميبايست به حالت تسليم و با كتف هاي جمع وارد شوي.
اين قلعه در كنار آبادي "قزقلعه" بر روي صخره يكپارچه‌اي در كوه قره داغ در ۳۵ كيلومتري جنوب غربي ساوه ساخته شده است. در پيرامون قلعه با استادي و مهارت تمام نقب‌هايي تعبيه شده‌كه هر يك به نوعي سنگر دفاعي است. كنار قلعه در درون صخره، آب انباري ديده ميشود. ساختمان اصلي قلعه‌بر روي تراسي رو به دشت ساوه قرار دارد. قرينه سازي در ساختمان بنا بسيار دقيق رعايت شده است. در هرطرف راهرو، سه اطاق ساخته شده كه به ايوان ارتباط دارند. در جوار بناي اصلي، سمت دروازه، بناي ديگراحداث شده كه نماز خانه‌اي در آن قرار دارد و محراب آن هنوز در قسمت جنوب غربي ديده ميشود. در شمال‌قلعه بقاياي يك آبادي و تپه‌اي وجود دارد كه در آن سفال‌هايي از هزاره چهارم و پنجم قبل از ميلاد يافت شده‌است.
اين قلعه يكي از قلاع حسن صباح بوده است كه تقريبا بر روي قيز قلعه يا همان "نيايشگاه -قلعه دختر قديم ساخته شده" لطفا يك بار ديگر به ورودي نگاه كنين به گونه اي ميباشد كه براي ورود به قلعه اسماعيليه ميبايست به حالت تسليم و با كتف هاي جمع وارد شوي.
اصطلاح فارسی سد ،بند است و در ایران باستان انواع سد را بند می نامیدند چه انهایی که به منظور بالا آوردن سطح آب رودخانه و سوار شدن آن به سواحل رودخانه ساخته می شده و چه آنهایی که به منظور ذخیره آب زیاد ،احداث می گردیده است .
سد مانعی است که در مقابل یک جریان طبیعی آب ساخته می شود تا از جریان آن جلوگیری یا آن را تنظیم کند
نكته ديگري در مورد سد ساوه:
دکتر تهرانی با تاکید بر این نکته که در جریان دقیق ماجرای سد سیوند نیست به ماجرای مشابهی که در مورد سد ساوه اتفاق افتاد اشاره کرده و خاطرنشان مى‌سازد مثلا درمورد سد ساوه که من درگیر آن بودم، ما در آن موقع نمی‌توانستیم آن سد را جا به جاکنیم. برای مردم هم وقتی که حرف از حذف یک سد زده می‌شود، حرف از حذف یک آبادانی وآباد شدن و توسعه بیابان است. در مکان‌یابی برای احداث سد ساوه، مهندسان مجبور شدنديكي از قدیمی‌ترین سدهای قوسی دنیارا تخریب کنند و سد جدید ساوه را بسازند. مامتاسفانه همیشه دیدگاه خارجی را در مورد مشکل خودمان داریم. یعنی اگر در کشوری مثل سوییس و نروژ بودیم و این سد را می‌زدیم، بزرگترین خلاف را می‌کردیم. ما بی‌آب هستیم و باید این فاکتور را هم ببینیم»
دکتر فرهاد تهرانی یکی از مهندسان و محققان باسابقه در زمینه مطالعه و مرمت بناهای تاریخی ایران است. او که استاد رشته مرمت در دانشگاه شهید بهشتی تهران است مدتی است به منظور تحقیق و مطالعه‌ی اسناد تاریخی ایران که در ایتالیا موجود است به این کشور سفر کرده و در شهر فلورانس اقامت دارد
دکتر تهرانی با تاکید بر این نکته که در جریان دقیق ماجرای سد سیوند نیست به ماجرای مشابهی که در مورد سد ساوه اتفاق افتاد اشاره کرده و خاطرنشان مى‌سازد مثلا درمورد سد ساوه که من درگیر آن بودم، ما در آن موقع نمی‌توانستیم آن سد را جا به جاکنیم. برای مردم هم وقتی که حرف از حذف یک سد زده می‌شود، حرف از حذف یک آبادانی وآباد شدن و توسعه بیابان است. در مکان‌یابی برای احداث سد ساوه، مهندسان مجبور شدنديكي از قدیمی‌ترین سدهای قوسی دنیارا تخریب کنند و سد جدید ساوه را بسازند. مامتاسفانه همیشه دیدگاه خارجی را در مورد مشکل خودمان داریم. یعنی اگر در کشوری مثل سوییس و نروژ بودیم و این سد را می‌زدیم، بزرگترین خلاف را می‌کردیم. ما بی‌آب هستیم و باید این فاکتور را هم ببینیم»
دکتر فرهاد تهرانی یکی از مهندسان و محققان باسابقه در زمینه مطالعه و مرمت بناهای تاریخی ایران است. او که استاد رشته مرمت در دانشگاه شهید بهشتی تهران است مدتی است به منظور تحقیق و مطالعه‌ی اسناد تاریخی ایران که در ایتالیا موجود است به این کشور سفر کرده و در شهر فلورانس اقامت دارد
قلعه آردمين - ساوه
در ۵۶ كيلومتري جاده‌ساوه - همدان، در دامنه جنوبي كوه‌هاي‌رحمان دهكده سرسبزي به‌نام آردمين وجود دارد. در ميان آبادي و در داخل‌بافت مسكوني و باغ‌ها، بناي عظيمي مشتمل بر بخش‌هاي‌مختلف خودنمايي‌مي‌كند.
نماي بنا از داخل حياط، چهار چوب‌هاي مستطيل آجري دارد كه يك درميان با استفاده از گچ تعبيه شده‌اند.ارسي‌هاي داخلي برج جنوب غربي باگره‌كاري و شيششه‌هاي الوان، نرده‌هاي چوبي و درِ ورودي دو لنگه‌اي‌تزئين‌شده‌اند. در ضمن ميخ پرچ‌ها و كوبه‌هاي فلزي در ورودي بيروني نيز جالب توجه‌مي‌باشند. اين قلعه وفضاي سرسبز و با صفاي روستا از جاذبه‌هاي تاريخي - طبيعي اين روستا به شمار مي‌رود.
در ۵۶ كيلومتري جاده‌ساوه - همدان، در دامنه جنوبي كوه‌هاي‌رحمان دهكده سرسبزي به‌نام آردمين وجود دارد. در ميان آبادي و در داخل‌بافت مسكوني و باغ‌ها، بناي عظيمي مشتمل بر بخش‌هاي‌مختلف خودنمايي‌مي‌كند.
نماي بنا از داخل حياط، چهار چوب‌هاي مستطيل آجري دارد كه يك درميان با استفاده از گچ تعبيه شده‌اند.ارسي‌هاي داخلي برج جنوب غربي باگره‌كاري و شيششه‌هاي الوان، نرده‌هاي چوبي و درِ ورودي دو لنگه‌اي‌تزئين‌شده‌اند. در ضمن ميخ پرچ‌ها و كوبه‌هاي فلزي در ورودي بيروني نيز جالب توجه‌مي‌باشند. اين قلعه وفضاي سرسبز و با صفاي روستا از جاذبه‌هاي تاريخي - طبيعي اين روستا به شمار مي‌رود.
قلعه الوير - ساوه
قلعه تاريخي الوير در شمال غربي شهرستان‌ساوه قرار دارد. الوير يك روستاي‌تاريخي‌محسوب ميشود كه سه تپه باستاني در محدوده آن وجود دارد. قلعه الويردر كنار تپه دوم قرار دارد و از سنگ،خشت و سفال‌هاي ساده و لعابدار منقوش‌آن چنين استنباط ميشود كه قدمت آن به دوره‌هاي ساساني و بعد ازاسلام تازمان صفويه مي‌رسد. در ۲ كيلومتري شرق الوير يك تپه باستاني قرار دارد كه‌قدمت سفال‌هاي پراكنده‌پيرامون آن به هزاره چهارم، سوم و دوم قبل ازميلاد مي‌رسد و همچنين از اين تپه، سفال‌هاي متعدد مربوط به‌دوره ساسانيان‌تا عصر ايلخانيان كشف شده است.
قلعه تاريخي الوير در شمال غربي شهرستان‌ساوه قرار دارد. الوير يك روستاي‌تاريخي‌محسوب ميشود كه سه تپه باستاني در محدوده آن وجود دارد. قلعه الويردر كنار تپه دوم قرار دارد و از سنگ،خشت و سفال‌هاي ساده و لعابدار منقوش‌آن چنين استنباط ميشود كه قدمت آن به دوره‌هاي ساساني و بعد ازاسلام تازمان صفويه مي‌رسد. در ۲ كيلومتري شرق الوير يك تپه باستاني قرار دارد كه‌قدمت سفال‌هاي پراكنده‌پيرامون آن به هزاره چهارم، سوم و دوم قبل ازميلاد مي‌رسد و همچنين از اين تپه، سفال‌هاي متعدد مربوط به‌دوره ساسانيان‌تا عصر ايلخانيان كشف شده است.
غار آقداش - ساوه
اين غار در كوه‌هاي شمال آبادي آقداش در دهستان كوهپايه شهرستان‌ساوه قرار دارد. دراين‌غار نقاشي‌هاي حاكي از سكونت انسان در عصر شكار وجود دارد. به همين لحاظ‌از مهم‌ّترين محوطه‌هاي باستاني بخش نوبران ساوه به شمار مي‌رود.
اين غار در كوه‌هاي شمال آبادي آقداش در دهستان كوهپايه شهرستان‌ساوه قرار دارد. دراين‌غار نقاشي‌هاي حاكي از سكونت انسان در عصر شكار وجود دارد. به همين لحاظ‌از مهم‌ّترين محوطه‌هاي باستاني بخش نوبران ساوه به شمار مي‌رود.
پل تاريخي سرخده - ساوه
بناي اين پل در جنوب‌ساوه‌و در ۱۳ كيلومتري جاده پل‌آباد به قز قلعه در جنوب‌غربي روستاي سرخده واقع شده است. مصالح آن‌تماماً از آجر و ملاط ساروج است. ساختمان پل از ۸ چشمه‌با طاق رومي تشكيل‌شده و طول پل حدود ۷۰ متر و عرض ان ۵ متر است. ساختمان و بناي پل جالب‌توجه وداراي ارزش‌هاي ديداري است
بناي اين پل در جنوب‌ساوه‌و در ۱۳ كيلومتري جاده پل‌آباد به قز قلعه در جنوب‌غربي روستاي سرخده واقع شده است. مصالح آن‌تماماً از آجر و ملاط ساروج است. ساختمان پل از ۸ چشمه‌با طاق رومي تشكيل‌شده و طول پل حدود ۷۰ متر و عرض ان ۵ متر است. ساختمان و بناي پل جالب‌توجه وداراي ارزش‌هاي ديداري است
تپه عليشار - ساوه
اين تپه در وسط روستاي عليشار در بخش رازقان‌ساوه‌قرار گرفته و قدمت ديرينه‌دارد و ازجانب سازمان ميراث فرهنگي به عنوان مكان باستاني، شناسايي و ثبت‌گرديده است.
تپه آوه - ساوه
تپه باستاني آوه در روستاي آوه ۱۰ كيلومتري‌ساوه‌قرار دارد. از مكان‌هايي است‌كه تاكنون‌سفالينه‌هاي بسياري از آن به دست آمده است كه عمدتاً به دوران‌پيش از اسلام و بعد از اسلام تعلق دارند.
اين تپه در وسط روستاي عليشار در بخش رازقان‌ساوه‌قرار گرفته و قدمت ديرينه‌دارد و ازجانب سازمان ميراث فرهنگي به عنوان مكان باستاني، شناسايي و ثبت‌گرديده است.
تپه آوه - ساوه
تپه باستاني آوه در روستاي آوه ۱۰ كيلومتري‌ساوه‌قرار دارد. از مكان‌هايي است‌كه تاكنون‌سفالينه‌هاي بسياري از آن به دست آمده است كه عمدتاً به دوران‌پيش از اسلام و بعد از اسلام تعلق دارند.
ساير تپه‌هاي باستاني
تپه باستاني قيجه در نوبران ساوه و مربوط به پيش از تاريخ،
تپه گل‌محمددر نوبران ساوه مربوط به هزاره‌هاي پنجم و چهارم ق.م،
تپه خسرو درساوه‌مربوط به دوران ساساني واسلام،
تپه خدابنده در بخش نوبران ساوه مربوط به دوران پارت وساساني،
تپه سلطان در ۳ كيلومتري غرب نوبران و مربوط به دوران ساساني واسلام،
تپه جوشقان در نوبران ساوه مربوط به هزاره اول ق. م،تپه شماره يك خوني درنوبران ساوه مربوط به هزاره اول ق. م،
تپه فستق(پسته) در نوبران ساوه مربوط به هزاره پنجم تا اوايل اسلام وغيره.
منطقه‌باستاني پيك متعلق به قبل از اسلام در ساوه ،
منطقه باستاني مزلقان‌متعلق به هزاره اول ق.م در نوبران ساوه،
منطقه باستاني مزلقان متعلق‌به دوران ساساني‌و اسلامي در ۶ كيلومتري جاده ساوه
منطقه باستاني كهك‌متعلق به قرن ششم هجري در رازقان ساوه.
تپه باستاني قيجه در نوبران ساوه و مربوط به پيش از تاريخ،
تپه گل‌محمددر نوبران ساوه مربوط به هزاره‌هاي پنجم و چهارم ق.م،
تپه خسرو درساوه‌مربوط به دوران ساساني واسلام،
تپه خدابنده در بخش نوبران ساوه مربوط به دوران پارت وساساني،
تپه سلطان در ۳ كيلومتري غرب نوبران و مربوط به دوران ساساني واسلام،
تپه جوشقان در نوبران ساوه مربوط به هزاره اول ق. م،تپه شماره يك خوني درنوبران ساوه مربوط به هزاره اول ق. م،
تپه فستق(پسته) در نوبران ساوه مربوط به هزاره پنجم تا اوايل اسلام وغيره.
منطقه‌باستاني پيك متعلق به قبل از اسلام در ساوه ،
منطقه باستاني مزلقان‌متعلق به هزاره اول ق.م در نوبران ساوه،
منطقه باستاني مزلقان متعلق‌به دوران ساساني‌و اسلامي در ۶ كيلومتري جاده ساوه
منطقه باستاني كهك‌متعلق به قرن ششم هجري در رازقان ساوه.
شايد از تعدد اشاره مناطق باستاني مربوط به نوبران تعجب كنيد وليكن ذكر اين نكته خالي از لطف نمي باشد كه همسايگي ساوه با همدان از طريق نوبران بوده و بدليل همين نزديكي به "همدان يكي از پايگاههاي مهم تمدن" ايران آثار شگرف و گرانبهائي را در خود جاي داده است.
فرهنگ جغرافیایی ایران جلد یک می‌نویسد: نوبران قصبه مرکزی بخش مزدقانچای شهرستان ساوه، در ۶۰ هزار گزی غرب ساوه بر سر راه ساوه به همدان در منطقه کوهستانی سردسیری واقع است و ۲۴۶۹ تن سکنه دارد. آب قصبه از ۱۰ رشته قنات کوچک و یک قنات بزرگ تامین می‌شود. محصول عمده آن غلات و بنشن و سیب زمینی و میوه‌های سردسیری و شغل مردم آن زراعت و قالیچه‌بافی و کارگری است. مزارع مادآباد، علی کوسج، مرسعلی‌بلاغی، دوقان، قره‌گل جزء این قصبه‌است.[۲] روستای جلکبر یکی از روستاهای تابعه این بخش می‌باشد.
گردو از محصولات این شهر است. روستای قلعتین یکی از روستاهای همجوار نوبران می باشد
و اما مگه ميشه در مورد ساوه حرف زد و از انار ساوه چيزي نگفت دوستاي فرهيخته همگي بفرمائيد.فرهنگ جغرافیایی ایران جلد یک می‌نویسد: نوبران قصبه مرکزی بخش مزدقانچای شهرستان ساوه، در ۶۰ هزار گزی غرب ساوه بر سر راه ساوه به همدان در منطقه کوهستانی سردسیری واقع است و ۲۴۶۹ تن سکنه دارد. آب قصبه از ۱۰ رشته قنات کوچک و یک قنات بزرگ تامین می‌شود. محصول عمده آن غلات و بنشن و سیب زمینی و میوه‌های سردسیری و شغل مردم آن زراعت و قالیچه‌بافی و کارگری است. مزارع مادآباد، علی کوسج، مرسعلی‌بلاغی، دوقان، قره‌گل جزء این قصبه‌است.[۲] روستای جلکبر یکی از روستاهای تابعه این بخش می‌باشد.
گردو از محصولات این شهر است. روستای قلعتین یکی از روستاهای همجوار نوبران می باشد
هر چند كه شايد به تاريخ ارتباطي نداشته باشه...
درخت انار درختي است يکپايه ، نسبتاً کوچک و خزان دار . با ارتفاع 5 تا 8متر و شاخه هاي خاردار ، شاخه ها کوچک زاويه دار بدون کرک ، برگ ها با دمبرگ و از تخم مرغي تا مستطيلي شکل به طول 2 تا 8 سانتي متر، نوک
تيز بدون کرک ، در سطح روي شفاف ، داراي گلهايي بـا دمگل کوتاه و سرخ رنگ با پنهاي حدود سه سانتي متر کـامل يـا نيمه تحتاني کـه پرچمهاي فراوان با تخمدان تحتاني يـا شبيه آن همراه با برچه هاي دوتايي يا دو رديف روي هم
قرار گرفته اند ، گلبرگهاي گل انار پيچيده ، درهم با کاسه گل ارغواني هستند. ميوه آن تقريباً کروي است و داراي رنگ زرد، قرمز يا صورتي و کاسه گل پايا به قطر ميوه 6 تا 8 سانتي متر و حتي بيشتر است.
تيز بدون کرک ، در سطح روي شفاف ، داراي گلهايي بـا دمگل کوتاه و سرخ رنگ با پنهاي حدود سه سانتي متر کـامل يـا نيمه تحتاني کـه پرچمهاي فراوان با تخمدان تحتاني يـا شبيه آن همراه با برچه هاي دوتايي يا دو رديف روي هم
قرار گرفته اند ، گلبرگهاي گل انار پيچيده ، درهم با کاسه گل ارغواني هستند. ميوه آن تقريباً کروي است و داراي رنگ زرد، قرمز يا صورتي و کاسه گل پايا به قطر ميوه 6 تا 8 سانتي متر و حتي بيشتر است.
بفرمائين انار
فك كنم حالا ديگه متوجه شدين چرا مينويسن "ساوه شهر ياقوت هاي سرخ"
پيرمرد ساوجي در باغ انار
نام: آقاي محمود صفري
مكان: باغ هاي ياقوت آباد ساوه
شما كه تا الان صبور بوده ايد چند عكس پاياني و تمام
مغازه هاي قديمي در خيابان سلمان ساوجي
نمونه اي از آخرين خانه هاي قديمي باقيمانده قديم ساوه
افسوس.....
سردر مطب دكتر شفائيافسوس.....
آخرين بادگيرها شايد سال ديگه اسير دست آپارتمان سازها يا.....ساخت و سازهاي جديد شده باشند.
عكسي از يك آب انبار قديمي
در امامزاده شاهزاده حسين
مطمئنا سال هاي آينده اين كوچه ها رو نخواهيد ديد عوضش ساختموناي شيكدر امامزاده شاهزاده حسين
خوش به حال يزديها تو بافت تاريخي شهرشون اصلا اجازه تغييرات رو نميدن
نمائي ديگر از آب انبار
نمائي از شاهزاده حسين در ساوه اطلاعات بيشتري در دست ندارم متاسفانه
مسجد جامع ساوه از نمائي ديگر
اينا رو از بالاي پشت بوم مسجد گرفتم
مسجد جامع ساوه
داخل مسجد جامع
ديوارهاي مسجد جامع
عكسي ديگر از مناره
در اين تصوير ديوارهاي قديم ساوه در پائين عكس ديده ميشود.
ماركوپولو يكي از بزركترين سياحان اروپائي در مسير خود از ساوه عبور كرده واز ساوه نيز ياد كرده اين نقشه از سايت ماركوپولو گرفته شده
اينم چند تصوير از سد ساوه
انشالله كه آخرين عكسه:
اينم يه نما از ساوه فعليه كه تقريبا تمام آثار قديمش داره خراب و جاش ساختمونهاي جديد ساخته ميشه از سمت جاده همدان كه ميومدم اين عكسو گرفتم
درياچه مصنوعي ساوه و پارك جنگلي شهيد چمران
درياچه مصنوعي ساوه و پارك جنگلي شهيد چمران
